INCAVALCARE – KRZYŻOWANIE NÓG

 

Fig. 1. Czy może być to nauka krzyżowania nóg w pilarach? Grafika od Antoine de Pluvinel (1626).

Termin „Incavalcare” odnosił się do opisania ruchu nóg konia do którego nauki przykładano wagę w trenowaniu wierzchowca.

Jedną z przejrzystych definicji podaje nam John Florio w swoim słowniku włoski-angielskim (1598) gdzie wymienia dwa znaczenia „Incavalcare/Incavallare”.

„Incavalcare, is when a horse doth set one foote over other in turning round.
Incavallare le braccia, when a horse doth set one fore foote over the other.” [1]

„Incavalcare, jest kiedy koń ustawia jedną nogę ponad drugą obracając się na około.

Incavallare le braccia, kiedy koń ustawia jedną przednią nogę ponad drugą.”

Ruch w Incavalcare jest tym, co dziś nazywamy krzyżowaniem nóg w manewrowaniu koniem i może odnosić się do tylnych i przednich kończyn wierzchowca. Element ten pojawia się dziś np. w piruecie, trawersie, renwersie, łopatce do wewnątrz i na zewnątrz, ciągach czy też w "westernowych" spinach.

W XVI-XVII wieku efekt ten był używany w elementach zwanych: obrót (volta), redopia[2], fiancheggiare[3], ciambetta[4], w wężyku[5] i innych. 

Video. Raddoppiare (piruet) z ruchem przednich nóg w Incavalcare.

Gervase Markham wskazał brak tożsamego terminu w swoim ojczystym języku (angielskim) i także używa włoskiego „Incavallare”, oraz dodaje, że jest to jeden z podstawowych ruchów, jakie koń musi znać.

"I thinke it not amisse to use those titles, which the ancient Italians used; being both proper and significant; as the incavallare which is the first straite or narrow turne that a horse should learn, which indeede importes a lapping or folding over of the outmost legge over the inmost (...)"[6]

„Myślę, że nie jest błędne używać tych określeń, których używali starożytni Włosi; są one zarówno właściwe, jak i wymowne; jak incavallare, który jest pierwszym ciasnym lub wąskim obrotem, którego koń powinien się nauczyć, co rzeczywiście oznacza przekładanie lub składanie zewnętrznej nogi nad wewnętrzną (…)”

                      O sygnałach, jakie musi zastosować jeździec by uzyskać Incavalcare:

"(...) and there, by lying your left reyne close to his necke, your left legge close to his side, and your rodde upon his left shoulder, make him bring his body about, and make iust quarter of a complete Circle upon your right hand (...)"[7]

„(…) i tam, kładąc lewą wodzę blisko jego szyi, lewą nogę blisko jego boku, a palcat na jego lewej łopatce, spraw, by obrócił się i wykonał właśnie ćwierć pełnego okręgu na twój a prawą rękę [stronę] (…)”

Gervase Markham przedstawia nam również wzór, który pozwala uczyć Incavalcare (Fig 2).

Fig 2. Wzór do Incavalcare. Gervase Markham (1617).

Video. Wykonanie powyższego wzoru z poruszaniem również zadnich nóg.

Pasqual Carraciolo opisując wykonanie Redopii[8] również wskazuje, że było wykonywane z Incavallcare, które pomagało nie poszerzać tego ciasnego trawersowania w kole i utrzymać konia na torze.

„(…) che volendo il Cavallo voltarsi a mano destra, dourà sopra il braccio destro incavallare il sinistro; e cosi all'incontro; nè mai cessarete di forzarlo, che vada giusto, e che non s'allarghi da quella volta, che prima ha fatta; ma sépre torni alla pista sua: e che muova le spalle, e le braccia, non mutãdo della misura, e dell'ordine sopradetto, i piedi di dietro (…)”[9]

„(…) że jeśli koń chce obrócić się na prawą rękę [stronę], będzie musiał przełożyć lewe ramię [nogę] nad prawe ramię [nogę]; i tak też w potyczce; nigdy nie przestajesz tego [ruchu] wymuszać, aby szedł poprawnie i nie poszerzał danej volty [redopii], którą początkowo robił; ale zawsze wracał na swój tor: i pozwól mu poruszać ramionami i rękami [nogami], bez zmiany miary i kolejności tylnych nóg (…)”

Claudio Corte w rozdziale traktującym o Incavallcare, zaznacza też, że Incavalcare jest używane w Ciampetta[10].

„Se volete che incavalchi bene una gamba sopra l’altra, il che è di giovamento grande al cavallo nel maneggio, & di bellissimo vedere, trottatelo in volta stretto stretto hora sull’una & hora sull’altra mano, senza lasciarli prender fiato, (…) Di passo ancor potrete osservare i medesimi ordini. Et il fosso fatto à barca & à conca gioverà molto: ne i quali verrete anco, così essercitando, à facilitarlo alla ciampetta, over gambetta.”[11]

„Jeśli chcesz, aby krzyżował dobrze jedną nogę nad drugą, co jest bardzo korzystne dla konia w maneżowaniu i jest to pięknego widoku, kłusuj w ciasnej volcie [obrocie] na jedną i na drugą rękę [stronę], nie pozwalając wziąć oddechu, (…)

Można przestrzegać tych samych zasad w stępie. A rów w kształcie łodzi [przekrój łodzi?] jak i misy będzie bardzo przydatny: który również przyjedziesz ćwiczyć w ten sposób, aby ułatwić sobie ciampetta, też [zwana] gambetta.”

Giovanni Battista Galiberto w 1650 roku opisuje chód boczny (Fig 3.), który to właśnie zawiera ruch Incavalcare nie tylko przednimi nogami, ale także tylnymi.

„DEL FIANCHEGGIARE, ET ANDAR DI COSTA, Ó INCAVALCARE LE GAMBE.

Quando il cavallo farà ammaestratto nelle sopra dette lettioni, li potrai insegnare l'andare di costa acciò impari di tener le gambe, et incavalcar l'una sopra l'altra d'auanti, e di dietro (…)”[12]

 „O „FLANKOWANIU” I CHODZENIU W BOK, LUB KRZYŻOWANIU NÓG

Kiedy koń zostanie przeszkolony w zakresie wyżej wymienionych lekcji, będziesz mógł go nauczyć chodzić w bok, po to, aby nauczył się trzymać nogi, i krzyżował jedną ponad drugą i [też] tyłami (…)”

 

Fig. 3. Grafika od Giovanni Battista Galiberto (1650).

Video. Fiancheggiare (chody boczne) z ruchem Incavalcare przednich i zadnich nóg.

Antonio Pirro Ferraro wskazuje nam, w jaki sposób wykonać jeden z typów „Wężyka” z ruchem Incavalcare.

„Appresso vorrei che'l vostro Cavallo addestrato fosse in altri movimenti anchora, prima che à tal'atto si riponga, come sarebbe, ridurlo di passo ad incavalcar le gambe, tanto per l'uno, quanto per l'altro lato, con introdurvelo in modo d'una picciola biscia sù l'una, & l'altra mano, ripartendo quel moto, quasi come mezza volta, incaminandola, & dividendola in due, ò tre passi per ciascun lato dolcemente, & tal volta dandogli prestezza, accioche si vada accomodàdo ad incavalcar le gambe (…)”[13]

„Kolejno chciałbym, aby twój koń był wyszkolony również w innych ruchach, zanim podejmiesz tą czynność, tak jakby, redukując stęp krzyżując nogi [Incavalcar], zarówno na jedną, jak i na drugą stronę, wprowadzając go w ćwiczenie małego węża, na jedną, i drugą rękę, idąc i rozdzielając w dwa lub trzy kroki łagodnie na każdą stronę, w obrocie dając prędkość, po to, aby szedł przystosowany w krzyżowaniu nóg [Incavalcar] (…)”

Video. Biscia (Wężyk) z ruchem przednich nóg w Incavalcare.

Profity, jakie niesie omawiany manewr przedstawia także Giovanni Gamboa w 1606 roku.

"(...) venghi costretto ad incavalcar l'un sopra l'altro le braccia, quale atto è neccffario per potersi volteggiare in picciolo giro, poi che in quel modo haveranno no bisogno di minor spatio di terreno, nel che essendo assuefatto, li farà molto più facile il radoppiare, tanto in dette corbette, come in tutti maneggi (...)"[14]

„(…) wymuszaj krzyżowanie nóg konia jedna nad drugą, które to działanie jest konieczne, aby móc obracać się w małym kole, gdyż w ten sposób będziecie potrzebowali mniej przestrzeni w terenie, w którym będąc przyzwyczajeni, zrobicie znacznie łatwiej "radoppiare" [piruet, Fig. 4.], i zarówno we wspomnianej "corbette", jak i we wszystkich [innych] maneżowaniach (...)”

Fig. 4. „Radoppiare” - 1570 - Jost Amman 

        Również słynny Federico Grisone (1550) opisuje omawiany ruch w Repellonie, czyli w mezza volta[15] na końcu ścieżki.[16]

Fig 5. Przełożenie przedniej nogi zewnętrznej nad przednią noga wewnętrzną w „mezza volta” Künstlicher Bericht (1570).

REFERENCJE: 

[1] Florio, s.173.

[2] Ciasne trawersowanie na kole.

[3] Chód boczny.

[4] Prawdopodobnie współczesna „media vuelta”.

[5] Ferraro, s.49.

[6] Markham, s.173.

[7] Markham, s.174.

[8] Współczesny rodzaj piruetu.

[9] Caracciolo, s.448.

[10] Ciambetta to dziś obrót o 180 stopni w Doma Vaquera zwany „media vuelta”.

[11] Corte, s.107.

[12] Galiberto, s.19. 

[13] Ferraro, s.49.

[14] Gamboa, s.112. 

[15] Rodzaj pół piruetu.

[16] Tobey, s.117.

BIBLIOGRAPHY:

Florio, John. "A WORLD of Words", Londyn; Arnold Hatfield, 1598.

Markham, Gervase. Cavalarice. „Or the English horseman: contayning all the art of horsemanship, asmuch as is necessary for any man to vnderstand, whether hee be horse-breeder, horse-ryder, horse-hunter, horse-runner, horse-ambler, horse-farrier, horse-keeper, coachman, smith, or sadler. Together, with the discouery of the subtil trade or mystery of hors-coursers, and an explanation of the excellency of a horses vnderstanding”. London: E. Allde for E. White 1617.

Caracciolo, Pasqual. „La gloria del cavallo”. Venice: Gabriel Giolito, 1587.

Corte, Claudio. "Il cauallarizzo". Wenecja; Giordano Ziletti, 1573.

Galiberto, Battista. "IL CAVALLO DA MANEGGIO", Wiedeń; GIOVAN GIACOMO KYRNERI, 1650.

Ferraro, Pirro Antonio. „Cavallo frenato di Pirro Antonio Ferraro,... diviso in quatro libri. Precede l'opera di Gio. Battista Ferraro,... dove si tratta il modo di conservar le razze,... disciplinar cavalli e il modo di curargli”. Neapol: Antonio Pace, 1602.

Tobey, Elizabeth. Federico Grisone's "The Rules of Riding". Tempe, Arizona: ACMRS, 2014.

Gamboa, Giovanni. "La Raggione dell'arte del caualcare, composta per lo sig. D. Giouanni de Gamboa caualiero Napolitano. Nella quale se insegna quanto conuiene di sapere ad un caualiero à cauallo, .." Palermo; Gio. Antonio de Franceschi, 1606.